Rodzaje łożysk
- Łożyska kulkowe zwykłe jednorzędowe i dwurzędowe
- Łozyska kulkowe skośne jednorzędowe i dwurzędowe
- Łożyska kulkowe wahliwe
- Łożyska kulkowe wzdłużne jednokierunkowe i dwukierunkowe
- Łożyska baryłkowe
- Łożyska baryłkowe wzdłużne
- Łozyska stożkowe
- Łożyska walcowe poprzeczne jednorzędowe i wielorzędowe
- Łożyska igiełkowe
- Łożyska przegubowe / ślizgowe
- Łożyska samonastawne
- Łożyska walcowe wzdłużne
- Łożyska igiełkowe wzdłużne oraz igiełkowe wzdłużne
- Rolki bieżne, rolki nośne, rolki popychaczy
- Zespoły łożyskowe
1. Łożyska kulkowe zwykłe jednorzędowe i dwurzędowe.
Łożyska kulkowe zwykłe jednorzędowe i dwurzędowe należą do grupy łożysk tocznych o najszerszym zastosowaniu. Charakteryzują się bogatą serią wymiarową. Łożyska kulkowe zwykłe ze względu na swoją prostą budowę, która składa się z pierścienia zewnętrznego, wewnętrznego oraz koszyka z kulkami są w stanie przenosić obciążenia osiowe jak i nieznaczne promieniowe w obu kierunkach. Stosowane są przy dużych prędkościach obrotowych. Łożyska kulkowe zwykłe są produkowane w wersjach odkrytych, uszczelnionych dwustronnie (2RS, 2Z) oraz jednostronnie. Łożyska uszczelniane dwustronnie wypełnione są smarem na cały okres ich eksploatacji i nie wymagają dozoru.
Seria wymiarowa:
jednorzędowe: 617.. 618.. 619.. 628.. 638.. 160.. 161.. 60.. 62.. 622.. 623.. 63.. 630.. 632.. 633.. 64..
dwurzędowe: 42.. 43..
iskrowniki: E... Bo... L... M...
2. Łożyska kulkowe skośne jednorzędowe i dwurzędowe.
Charakterystyczną cechą łożysk kulkowych skośnych jest budowa bieżni wewnętrznej pierścienia zewnętrznego. Bieżnia ta jest ukierunkowana osiowo w jedną stronę dzięki czemu może przenosić znaczne obciążenia osiowe właśnie w tym kierunku co jest podstawową cechą odróżniającą ten rodzaj łożysk kulkowych zwykłych. Obok łożysk niezakrytych dostępne są również wykonania kryte (2RS, 2Z).
Seria wymiarowa:
jednorzędowe: 718.. 719.. 70.. 72.. 73.. 74..
dwurzędowe: 38.. 39.. 30.. 32.. 33..
jednorzędowe dwukierunkowe: Q19.. Q10.. Q12.. Q2.. Q3.. QJ19.. QJ10.. QJ12.. QJ2.. QJ3..
3. Łożyska kulkowe wahliwe.
Łożyska kulkowe wahliwe posiadają dwa rzędy kulek i charakteryzują się możliwością wychylenia kątowego w celu wyrównania odchyłek współosiowości, ugięcia wałów czy odkształcenia oprawy. Jest to możliwe poprzez specyficzną budowę bieżni pierścienia zewnętrznego, która jest kulista i umożliwia swobodne ustawienie się wzajemnie pierścieni. Występują także w wersjach uszczelnianych obustronnie.
Seria wymiarowa:
otwór cylindryczny: 10.. 12.. 13.. 14.. 22.. 23..
otwór stożkowy o zbieżności 1:12 : 12..K 13..K 22..K 23..K
przedłużony pierścień wewnętrzny: 112.. 113..
łożysko ze specjalną tuleją, zbieżność 1:15 : 115..
4. Łożyska kulkowe wzdłużne jednokierunkowe i dwukierunkowe.
Łożyska kulkowe wzdłużne (oporowe) są przeznaczone do przenoszenia obciążeń osiowych. Ze względu na swoją budowę nie są w stanie przenosić obciążeń ściśle promieniowych. Są to łożyska rozłączne i składają się z pierścienia wewnętrznego montowanego bezpośrednio na wał, zewnętrznego, osadzonego w obudowie oraz kosza z kulkami.
Seria wymiarowa:
jednokierunkowe jednorzędowe: 511.. 512.. 513.. 514..
jednokierunkowe jednorzędowe - jeden pierścień zewnętrzny kulisty: 532.. 533.. 534..
dwukierunkowe dwurzędowe: 522.. 523.. 524..
dwukierunkowe dwurzędowe - oba pierścienie zewnętrzne kuliste: 542.. 543.. 544..
5. Łożyska baryłkowe.
Łożyska baryłkowe są łożyskami wahliwymi o nierozłącznej budowie. Ze względu na swoją budowę mogą przenosić duże i złożone obciążenia. Występują w wersjach z jednym rzędem baryłek jak i w wersji dwurzędowej z dwoma rzędami baryłek. Łożyska baryłkowe są stosowane w najbardziej ekstremalnych warunkach.
Seria wymiarowa:
jednorzędowe z otworem cylindrycznym: 202.. 203..
jednorzędowe z otworem stożkowym: 202..K 203..K
dwurzędowe z otworem cylindrycznym: 238.. 239.. 230.. 240.. 231.. 241.. 222.. 232.. 223.. 223.. 233..
dwurzędowe z otworem stożkowym: 238..K 239..K 230..K 231..K 222..K 232..K 223..K 233..K
dwurzędowe z otworem stożkowym: 240..K30 241..K30
6. Łożyska baryłkowe wzdłużne.
Łożyska baryłkowe wzdłużne przenoszą obciążenia skośne do osi łożyska z jednej bieżni na drugą. Mogą także przenosić obciążenia promieniowe przy jednoczesnym działaniu obciążeń osiowych. Są to łożyska rozłączne i składają się z pierścienia zewnętrznego oraz koszyka, który utrzymuje baryłki i jest nierozłączny z pierścieniem wewnętrznym. Koszyki w łożyskach baryłkowych wzdłużnych najczęściej są wykonane z mosiądzu, rzadziej ze stali.
Seria wymiarowa: 292.. 293.. 294..
7. Łożyska stożkowe.
Łożyska stożkowe mogą przenosić obciążenia promieniowe jak i osiowe ze względu na swoją budowę. Składają się z dwóch rozłącznych elementów: pierścienie zewnętrznego, w którym znajduje sie jedna ze skośnych bieżni, oraz pierścienia wewnętrznego, na którym osadzony jest koszyk z elementami tocznymi. Łożyska te są często montowane w parach lub w większych układach ze względu na możliwość przenoszenia obciążeń osiowych w jednym kierunku.
Seria wymiarowa:
329.. 320.. 330.. 331.. 302.. 322.. 332.. 303.. 313.. 323..
8. Łożyska walcowe poprzeczne jednorzędowe i wielorzędowe.
Łożyska walcowe charakteryzują się bardzo dużą nośnością i sztywnością w stosunku do innych typów łożysk, przy czym graniczna prędkość obrotowa jest znacznie niższa. Są przeznaczone do przenoszenia obciążeń promieniowych, jednakże łożyska typu NJ pozwalają na ustalenie osiowe wału w jednym kierunku. Charakterystyczną cechą w budowie tych łożysk jest koszyk z wałeczkami, który jest na stałe związany z jednym z pierścieni podczas gdy drugi pierścień pozostaje swobodny.
Seria wymiarowa:
Jednorzędowe:
NU - pierścień wewnętrzny przelotowy
NUB - pierścień wewnętrzny przelotowy przedłużony
NUC - pierścień wewnętrzny przelotowy (inne wykonanie pierścienia wewnętrznego)
NJ - pierścień wewnętrzny przelotowy jednostronnie
NJP - łożysko NJ z oddzielonym obrzeżem w postaci pierścienia ustalającego P
NH - łożysko NJ + pierścień kątowy HJ
NUJ - łożysko NU + pierścień kątowy HJ
NUP - pierścień wewnętrzny przelotowy jednostronnie i dodatkowo pierścień ustalający P
N - pierścień zewnętrzny przelotowy
NF - pierścień zewnętrzny przelotowy jednostronnie
NP - pierścień zewnętrzny nieprzelotowy oraz pierścień ustalający P
Wielorzędowe:
NN... NN...K NNU... NNU...K
Walcowe poprzeczne z pełną ilością elementów tocznych:
NCF... NJF... NNCF... NNC... NNCL... NNF...
Wymienione poniżej serie wymiarowe są charakterystyczne dla różnych rozwiązań podanych powyżej:
18... 38... 48... 19... 29... 39... 49... 69... 10... 20... 30... 40... 50... 31... 51... 2... 12... 22... 32... 52... 3... 23... 33... 4...
9. Łożyska igiełkowe.
Łożyska igiełkowe, ze względu na swoją budowę, stanowią najszerszą grupę łożysk tocznych. Są odmianą łożysk walcowych. Charakteryzują się dużą nośnością przy stosunkowo niewielkich gabarytach. Sprzyja to uzyskaniu niewielkiego węzła, a bogactwo rozmiarów i typów daje konstruktorom duże możliwości rozwiązań technicznych.
Seria wymiarowa:
Z pierścieniem wewnętrznym: NA48.. NA49.. NA59.. NA69.. NA40.. NA22.. NKI... NKIS...
Bez pierścienia wewnętrznego: RNA48.. RNA49.. RNA69.. RNA40.. RNA22.. NK... NKS...
Łożyska igiełkowe poprzeczne bez obrzeży na pierścieniu zewnętrznym: NAO... RNAO...
Łożyska igiełkowe poprzeczne nastawne: PNA... RPNA...
Łożyska igiełkowe poprzeczne cienkościenne bez pierścienia wewnętrznego, przelotowe i nieprzelotowe: HK... BK...
Igiełkowe sprzęgła jednokierunkowe: HF...
Złożenie igiełkowe poprzeczne: K... KK... KBK... KZK...
Łożyska igiełkowe kombinowane z innymi łożyskami: NX... NXZ... NKAI... NKIB... NKX... NKXZ... NKXR... NKXRZ...
Pierścienie wewnętrzne łożysk igiełkowych i walcowych: IR... LR...PI...
10. Łożyska przegubowe / ślizgowe.
Łożyska toczne znajdują zastosowanie we wszystkich gałęziach przemysłu. Mimo bogatego asortymentu czasami nie mogą sprostać stawianym wymaganiom. Dlatego w ostatnich latach znacznie rozwinęła się inna gałąź przemysłu - łożyska ślizgowe. Są to łożyska przegubowe typu GE i główki cięgieł. Charakterystyczną cechą tych łożysk jest brak elementu tocznego, który został zastąpiony częściami ślizgowymi. Dzięki możliwości wykonania ruchów nastawnych, oscylacyjnych, wahliwych znalazły one zastosowanie wszędzie tam, gdzie zwykłe łożyska toczne nie mogły właściwie spełnić swojej funkcji.
Seria wymiarowa:
GE... +(oznaczenie za wymiarem)
Standardowe (stal/stal): ... ES/...DO
Standardowa wersja uszczelniona (stal/stal): ...ES2RS/...DO2RS
Zwiększony kąt działania, wersja uszczelniona (stal/stal): ...FO2RS
Standard bezobsługowe (chrom/PTFE): ...UK
Standard bezobsługowe (chrom/PTFE) wersja uszczelniona:..UK2RS
Zwiększony kąt działania, bezobsługowe(chrom/PTFE): ...FW
Zwiększony kąt działania, bezobsługowe (chrom/PTFE) wersja uszczelniona: ...FW2RS
Szeroki pierścień wewnętrzny (stal/stal): ...LO
Łożyska wzdłużne: ...AX
Łożyska wzdłużne bezobsługowe: ...AW
Główki cięgieł
Główki cięgieł są łożyskami przygotowanymi do bezpośredniej zabudowy i mogą być szybko i łatwo zamocowane w maszynie. Charakteryzują się tym, iż mają wbudowane łożysko ślizgowe, które jest przygotowane od razu do pracy. Wyróżniamy główki z gwintem wewnętrznym (żeńskim) i z gwintem zewnętrznym (męskim) a także z gwintem prawym i lewym.
11. Łożyska samonastawne.
Łożyska samonastawne są to łożyska kulkowe poprzeczne ze zmodyfikowaną powierzchnią pierścienia zewnętrznego. Charakterystyczną cechą tych łożysk jest kulista bieżnia zewnętrzna pierścienia zewnętrznego. Są montowane w oprawach łożyskowych dzięki czemu nabierają cechy łożysk wahliwych. Tworzą wtedy zestawy łożyskowe. Głównymi zaletami tych zestawów łożyskowych jest przede wszystkim łatwość montażu i demontażu, własny zapas smaru, uszczelnienie oraz wahliwość.
Serie wymiarowe:
łożysko kulkowe z kulistą bieżnią zewnętrzną: 172.. CS... ...NPPB ...S
łożysko samonastawne z pierścieniem wewnętrznym przedłużonym obustronnie i niesymetrycznie: UC... GEY..KRRB YAR..2F
łożysko samonastawne z pierścieniem wewnętrznym przedłużonym jednostronnie z pierścieniem mocującym mimośrodowym: ES... GRAE...NPPB Yet...2F
łożysko samonastawne z pierścieniem wewnętrznym przedłużonym obustronnie z pierścieniem mocującym mimośrodowym: EX... GE...KRRB YEL...2F
łożysko samonastawne z otworem stożkowym o zbieżności 1:12 do mocowania przy pomocy tulei serii H23: UK... YSA..2F
12. Łożyska walcowe wzdłużne.
Łożyska walcowe wzdłużne w budowie są zbliżone do łożysk kulkowych wzdłużnych z tą różnicą, że są zdolne do przenoszenia większych obciążeń, zamiast kulek są zastosowane wałeczki, lecz parametry obrotowe są niższe. W skład budowy wchodzą: koszyk z elementami tocznymi, dwa pierścienie wewnętrzny i zewnętrzny. Są to łożyska jednokierunkowe.
Seria wymiarowa:
złożenie walcowe wzdłużne jednorzędowe - koszyk z elementami tocznymi: K811.. K812..
złożenie walcowe wzdłużne dwurzędowe - koszyk z elementami tocznymi: K893.. K894..
pierścień wewnętrzny: WS811.. WS812.. WS893.. WS894..
pierścień zewnętrzny: GW811.. GS812.. GS893.. GS894..
13. Łożyska igiełkowe wzdłużne oraz złożenia igiełkowe wzdłużne.
Łożyska igiełkowe wzdłużne w budowie przypominają łożyska walcowe serii 811.. z tą różnicą, że elementami tocznymi są igiełki. Koszyki te można stosować samodzielnie, lub ze specjalnymi pierścieniami współpracującymi (GS811, WS811). Dzięki swojej budowie, która charakteryzuje się minimalnym przekrojem poprzecznym, łożyska te stosuje się głównie w miejscach o wyjątkowej ciasnej zabudowie.
Seria wymiarowa:
AXK... - złożenie igiełkowe wzdłużne
AXW... - złożenie igiełkowe wzdłużne z czopem centrującym
AS... LS... - pierścienie współpracujące
GS... WS... - alternatywne pierścienie współpracujące
14. Rolki bieżne, rolki nośne, rolki popychaczy
Rolki bieżne
Rolki bieżne są łożyskami tocznymi wzorowanymi na łożyskach kulkowych zwykłych, przystosowanymi do przenoszenia dużych obciążeń o charakterze udarowym. W budowie można wyróżnić pogrubiony pierścień zewnętrzny z zaokrągloną powierzchnią bieżni zewnętrznej. Są gotowymi elementami do zabudowy w maszynie. Są łożyskami uszczelnianymi obustronnie i fabrycznie wypełnione smarem. Dzięki charakterystycznej budowie bieżni pierścienia zewnętrznego rolki te mogą być stosowane wszędzie tam gdzie występują błędy niewspółosiowości kątowej osi wału.
Serie wymiarowe:
3612..R (LR2..) - jednorzędowe
3057..C-2Z (LR52..X2Z) - dwurzędowe z walcową powierzchnią zewnętrzną
3058..C-2Z (LR52..2RS/2Z) - dwurzędowe z zaokrągloną powierzchnią zewnętrzną
Rolki nośne
Rolki nośne są łożyskami wzorowanymi na łożyskach igiełkowych i walcowych. Podobnie jak w przypadku rolek bieżnych posiadają one bieżnie pierścienia zewnętrznego pogrubioną oraz zaokrągloną w celu zmniejszenia naprężeń krawędziowych jak i przenoszenia dużych obciążeń. Są gotowymi elementami do zabudowy w maszynie. Są łożyskami uszczelnianymi obustronnie i fabrycznie wypełnione smarem.
Seria wymiarowa:
STO...TN NA22...2RS - bez pierścienia kołnierzowego z pierścieniem wewnętrznym z zaokrągloną bieżnią pierścienia zewnętrznego
RSTO...TN RNA22...2RS - bez pierścienia kołnierzowego i bez pierścienia wewnętrznego z zaokrągloną bieżnią pierścienia zewnętrznego
NATR...PPA NATV...PPA (NATV - pełna ilość elementów tocznych) - z pierścieniem kołnierzowym z zaokrągloną bieżnią pierścienia zewnętrznego
NUTR...A PWTR...2RS NNTR...2ZL - z pierścieniem kołnierzowym z tym, że igiełki zostały zastąpione wałeczkami
Rolki popychaczy
Rolki popychaczy w budowie przypominają łożyska igiełkowe lub walcowe, w których pierścień wewnętrzny został zastąpiony przez masywny sworzeń. Rolka popychacza może być w łatwy sposób zamontowana w maszynie dzięki temu, iż sworzeń jest nagwintowany. Są łożyskami uszczelnionymi obustronnie i fabrycznie wypełnionymi smarem. Rolki popychaczy są dostępnie z gniazdem koncentrycznym lub z pierścieniem mimośrodowym na sworzniu. Pierścień mimośrodowy pozwala na mniej rygorystyczne tolerancje produkcyjne w odniesieniu do elementów współpracujących.
Seria wymiarowa:
KR..B - z wewnętrznym sworzniem gwintowanym
KRV... - odpowiednik KR z pełną ilością elementów tocznych
NUKR..A - odpowiednik NUTR z wewnętrznym sworzniem gwintowanym bez pierścienia koncentrycznego
PWKR...2RS - z wewnętrznym sworzniem gwintowanym bez pierścienia koncentrycznego
KRE... NUKRE... PWKRE... - rolki z pierścieniem mimośrodowym
15. Zespoły łożyskowe
Zespoły łożyskowe składają się z oprawy żeliwnej oraz łożyska samonastawnego. Dzielimy je głównie na trzy rodzaje: P, F i T. Oprawy typu P (stojące) mają otwory mocujące skierowane prostopadle do osi wału, PA - otwory wchodzą bezpośrednio w obudowę. Oprawy typu F mają kształt kwadratowy z czterema otworami i mają otwory mocowane równolegle do osi wału. Cechy zespołu łożyskowego można porównać do łożysk wahliwych lub baryłkowych ze względu na swoją wahliwość. Zespoły łożyskowe są elementami gotowymi do zabudowy. Ze względu na swoją prostą konstrukcję, łatwość montażu i demontażu jak i niewielki koszt cieszą się wielką popularnością. Dzięki wahliwości zespoły mają możliwość kompensacji błędów współosiowości korygując w ten sposób niedokładności montażowe czy odchylenia spowodowane ugięciami wału. Łożyska posiadają własny zapas smaru, uszczelnienie oraz powiększony luz promieniowy. Istnieje możliwość dosmarowywania podczas ciągłej pracy.
Serie wymiarowe:
P - typ P - stojąca, dwa otwory mocujące
PA - typ PA - stojąca, dwa otwory mocujące
F - typ F - leżąca, cztery otwory mocujące
FL - typ F - leżąca, dwa otwory mocujące
FC - typ F - leżąca, cztery otwory mocujące
T - typ T - stojąca, mocowanie naciągowe
